AYDANCA

ALDIĞINIZ BAL GERÇEK Mİ?

Balın gerçeğini bulmak…

Türkiye’de 4 milyon arı kolonisi bahar aylarında başladığı sezonunda, yılda ortalama 30-40 bin ton bal üretmekte. Nisan-Mayıs ayları çiçekler açıp arılar çalışmaya, arıcılar ilk sağımları yapmaya başlıyor. Peki siz satın aldığınız bala ne kadar güveniyorsunuz?

“Arılar biterse, insanlık biter”. Arı sadece bal demek değil, polenlerini dağıttığı çiçekler demek, domates, salatalık, biber demek. Tüm bunlar varsa bilin ki, arı da var, bal da. Arı yok olursa dünyada var olan bir çok canlı türü de yok olacak, kaygımız bu. Şimdilik bal üretimimiz fena değil. Yeteri kadar dikkat edilir ve doğru arıcılık yapılırsa bu maraton daha uzun soluklu olacaktır. Gıda kodeksine uygun, bir iki testte anlaşılmayan, yediğinizde kolay kolay fark edilmeyen sahte ballar yapıyorlar. Bu meselenin önemli bir boyutu. Bal demek sağlık demek o yüzden gerçek ve ilaçsız bal tüketmek ilk kriterimiz olmalı. Peki ne yapalım? Evimizde analiz makinaları için oda mı ayıralım?

BALIN MEVSİM HARİTASI

Türkiye’de 4 milyon arı kolonisi, tam da şimdilerde başlayan, ortalama 30-40 bin ton bal üretmekte. Nisan-Mayıs ayları çiçekler açıp arılar çalışmaya, arıcılar ilk sağımları yapmaya başlıyor. Nisan-Mayıs aylarında Akdeniz’de başlayan narenciyeyi, Diyarbakır’da üç gül (yoncanın bir türü), Haziran’da Ayçiçek balı, daha sonra Adana, Urfa dolaylarında ve Söke ovasında pamuk takip edecek. Nihayet benim en sevdiğim ve gerçekten az çıkan Marmaris bölgesine has Çam balı ile bir sonraki ilk bahara kadar arıların üretimleri sona erecek.

Bal Peteği Yenir mi?

Şimdi beni en çok ilgilendiren konulardan biri de şu petek meselesi. Arının bir parçası olan petek kovandan alınır mı? Hemen cevap vereyim alınmamalı.

Petek ne şifalıdır ne de lezzetli ve hatta yenecek bir gıda. O halde neden petek ballar satılır ve de pek makbuldür? Arıların kovandaki bir peteği yapmak için harcadığı eforu düşünecek olursak bunu neden yapıyor olduğumuz ahlaki bir soru. Düşünün ki, balınızı alıp eve dönüyorsunuz ve hoppp bir bakıyorsunuz ev gitmiş! Arı için anlaşılmaz bir durum olsa gerek.

İnsan her şeyi yemek zorunda mı? Sanırım bununla ilgili ayrı bir yazı gerek. Netice itibari ile raflarda iki tür petek görüyoruz; birisi çok düzgün, diğerleri yamuk yumuk. Düzgün olanlar ilaçlı, ilaçsız bakılmadan üreticilerden toplanan tüm petekler fabrikalarda eritilip kalıplara alınıp preslenmesiyle elde ediliyor. Diğeri ise orjinal. Her ikisinin de yenilmesi hem insani hem de sağlık açısından doğru değil.

ARI VE BAL

Son tahlilde bir hayvan aracılığı ile bir gıda elde ediyorsanız bunun kadrini kıymetini bileceksiniz. Saygı duyup, huzur vereceksiniz ki arılar kovandan çılgınca fırlamasın, oraya buraya vızıldayıp birilerini sokmasın. Birazı sana, birazı bana demeyi bilip, peteklerini yani evini ona bırakacaksınız. Ürünün saf ve temiz olmasına, ilaç kalıntısı olmamasına itina edeceksiniz ki tüketici de bu şifalı, değerli üründen tam anlamıyla fayda sağlasın. Aksi takdirde neden bal yiyelim ki?

Bal denilince en iyi ham bal ve arı ürünlerinin üretimi yapan, uluslararası ödüllerle Bee’o markasını müthiş bir yere taşıyan Aslı Elif Tanuğur “Ben yıllardır bal tadıyorum ama ben bile çok iyi taklitleri anlayamam. Analizlerle anlıyoruz sahte balları. Türk gıda koteksi gıda tebliğine uygunluk standart analizleri yeterli kalmıyor. Sahteler bu parametrelere çoğunlukla uyar. Tek çeşit hile yok ki, sakroz şurubu, früktoz, mısır şurubu, glikoz şurubu katmış olabilir. Bunların tamamı için kodekste detay yok. Zaten neden detaylı olsun ki, belli parametreleri gerçek bal için koymuşlar. Arkalarında profesörler falan vardır diyorsunuz, o kadar iyi çalışıyorlar. Kodeks külçe gibi kalın olsa yine yaparlar.” diyor.

Bal pahalı ve kolay hile yapılan bir ürün. Pahalı bir üründe talep çoksa, sahtesi için sıkı çalışıyor olmaları son derece normal.

Gelelim en başta sorduğum soruya. Sanırım gerçek balın peşine düşmek ciddi bir mesele ve tüketici olarak iyi markaları bulmak yine bizlere düşüyor.

Bal hakkında kısa kısa

• Bal 14 dercenin altında kristalleşir. Kristalleşme saf balda da olur. Buzdolabında +4 derecede durduğunda sık çıkarılmazsa kristalleşmez. Önemli olan sıcak soğuk farkıdır.
• Her balın kristalleşme süreci farklıdır. Mesela kanola balı bir günde kristalleşir.
• Krem bal olarak tüketilen ballar da zaten kristalleşmeden kaynaklanan sonuçlardır.
• İTÜ Gıda Mühendisliği Bölümü 2010’da bir araştırma yaptı: Siyah çay ve balın bir arada kullanımının çayın antioksidan kapasitesini belirgin şekilde artırdığını ortaya koydu.
• Kalp-damar sağlığına olumlu etki yapar.
• Apiterapi’de bal, polen, arı zehri, propolis ve arı sütü gibi arı ürünleri hastalıkların önlenmesi hatta tedavisinde kullanılmaktadır.
• Sindirime faydalıdır.
• Romatizma için arı sokmasından yardım alınabilir.
• Arı sütü ise hücre yeniler.