PET SAĞLIĞI

FIP TEDAVİSİNDE GS-441524

FIP tedavisi taklit ilaçlarla yol alıyor

FIP, bir kedinin başına gelebilecek en kötü şey ‘idi’. Bu hastalıkla sokakta yaşama şansları hala yok. Ancak FIP teşhisi konulan bir kedi, eğer ev kedisiyse durum değişebilir. Şu anda bu yazıyı okuyan ve onun için çabalayan birileri varsa zaten savaş da başladı demektir. Kediniz FIP ise şansı var, lütfen sakin ama hızlı olun.

İlk olarak 1950’lerde görülen FIP, 1970’lerde araştırma konusu oldu. Ulaştığınız her linkte muhtemelen tanımını da görüyorsunuz. Yine de GS-441524’ye geçmeden önce FIP ve Corona’dan kısaca bahsetmek istiyorum.

FIP (Feline Infectious Peritonits), kedi Corona virüsünün (FCoV) mutasyona uğrayarak ölümcül hale gelmesidir.

FIP, piyogranüloma adı verilen bir tür inflamatuar doku ile organların yaygın infiltrasyonundan kaynaklanan bir sendromdur; sonuçta ortaya çıkan iltihap, organ yetmezliğine ve antibiyotiklere yanıt vermeyen ateşlere neden olur. FIP, “ıslak” ve “kuru” formlardadır. Islak form, kandaki proteinlerin ve plazmanın ayrışarak, kan damarı duvarlarından göğüs veya karın boşluğuna sızmasıyla kendini gösterir. Kuru formda, piyogranülomatöz lezyonlar organ hasarına neden olur. Semptomlar ateş ve iştahsızlığın yanı sıra gözlerde ve sinir sisteminde iltihaplanmayı içerir. Hastalığın başka hastalık semptomları ile karıştırılması yaygındır ve kesin tanı teşhis için maalesef hiç bir test yüzde yüz güvenilir değildir.

Hastalığın ıslak ve kuru formları birbirini dışlamaz. Bazı hastalar kuru formdan ıslak forma ilerler. Her iki şekilde de, tanıdan sonraki ıslak formda yaşam süresi bir hafta kadar kısa olabilir. Kuru formdaysa bazı kediler aylarca, çok nadir olarak da birkaç yıl hayatta kalabilir.

Corona virüsü son derece bulaşıcı ama bir o kadar da masum bir virüs türü. Bir kedinin Corona virüse yakalanma ihtimali, yüksek popülasyon olan yerlerde %90, steril ev ortamındaysa %50 civarında. Gördüğünüz gibi bir kediyi Corona virüsten korumak zor. Kedi Corona’sının FIP olma ihtimali çok düşük. En azından araştırmalar bunu söylüyor. Amerika’daki bir araştırmada, veteriner kliniklerine giden 300 kediden 1’ine FIP teşhisi koyulduğu rapor edilmiş. Saygın bir FIP araştırmacısı olan Dr. Niels Pedersen‘e göre FIP, dünyada kedilerin yaklaşık %1,3’ünü öldürüyor. Şu anda durum değişti mi yoksa sosyal medya sebebiyle daha mı çok duyuyoruz bilmiyorum ama en azından Türkiye’de kişisel gözlemim FIP vakalarının ürkütücü boyutta çoğaldığı yönünde. Bunun iki sebebi olabilir; ya veterinerler çoğu bilinmeyen vakaya ‘FIP’ diyor ya da başka bir durum var. Bu konu önümüzdeki günlerde netleşecektir.

FIP ne demek?

Viral RNA sentezindeki, aktif NTP analogları RNA transkripsiyonuna katılmak için naturalnucleosides (ATP, TTP, CTP, GTP) ile rekabet eder. Corona virüsü kedi toplumları içinde çok yaygın ve hiç de korunması pek de mümkün olmayan, korkulmasına da gerek olmayan bir virüstür. Tıpkı bizlerin grip virüsü gibidir. Hatta daha da hafiftir. Kedi Corona virüsü alır hiç bir ilaç veya destek olmaksızın da kısa sürede vücudundan atar, antikorla da hayatına devam eder. Bu konuyla ilgili detaylı ve en doğru bilgiyi Salih Sağır’ın kaleme aldığı yazıda bulabilirsiniz.

Corona virüsü RNA salınımında bozulmaya sebep verirse kedi artık FIP hastasıdır. Asla bulaşıcı değildir ve kesinlikle ölümcüldür. En azından geçtiğimiz yıllara kadar durum buydu ve hiç bir tedavisi yoktu. Şimdi gelelim FIP tedavisindeki devrim GS-441524 ’ye.

GS441524 Nedir?

GS-441524, 0.78 mikron EC50 ile kedi enfeksiyöz peritonit virüsünü (FIPV) güçlü bir şekilde inhibe edebilme özelliği keşfedilmiş, ham maddesi Remdesivir metaboliti olan bir bileşendir. ‘GS’ formül patentine sahip firmanın baş harflerini temsil ediyor.

Gs-441524, hücrelerdeki sitokinaz ile çekirdek monofosfat (NMP) içine fosforlu ve daha sonra aktif bir trifosfat metabolitine (NTP yapısal analog) dönüşmüştür. Viral RNA sentezinde, aktif NTP analogları RNA transkripsiyonuna katılmak için naturalnucleosides (ATP, TTP, CTP, GTP) ile rekabet eder. Transkriscription ürünlerine GS-441524 eklendiğinde, transkriscription önceden sonlandırılacak ve böylece viral RNA’yı inhibe edecektir. GS-441524’nin çalışma şekli kısaca budur.

Bir ömür süren FIP tedavi araştırması

Dr. Niels C. Pedersen, FIP araştırmasına hayatını adamış bir bilim insanı. Şu anda 76 yaşında ve hayatının 50 yılını FIP tedavisine adamış. Pedersen, 1960’larda veterinerlik okulunda FIP henüz gizemli bir hastalıkken FIP’e aklını takıyor. Yıllar sonra bilim adamları FIP’in arkasındaki kedi koronavirüsünü keşfedecek ama bir aşı geliştiremeyeceklerdi. Pedersen kariyerini FIP’e adıyor. Aşılar başarısız olunca, antivirallere odaklanıyor. İşte tam bu noktada Gilead firması radarına takılıyor. Çünkü firma, bir dizi HIV ve hepatit C ilacı da dahil olmak üzere antiviraller geliştirme konusunda uzman. O sıralar UC Davis’te uzun süredir FIP araştırmacısı olan Niels Pedersen’ın kişisel olarak Gilead’in eski baş bilim görevlisini tanıyor olmasaydı, belki de ilaç kedilerde hiç bir zaman test edilmeyecekti. İkili 30 yıl önce, Pedersen araştırma merkezinde maymunlarla çalışırken bir araya geliyor. Bu beraberlik, Pedersen’in zihnini hep meşgul eden gerçek aşkı kedilere ve FIP konusuna yoğunlaşmasına sebep oluyor.

Yıllarını adadığı FIP tedavisi konusunda mali olarak sıkıntılar yaşayınca, 2008 yılında verdiği bir röportajda ‘artık pes ettiğini’ ima eden cümleler kullanıyor. Tam bu sıralarda bir yatırımcı hayatına giriyor ve böylelikle de FIP tedavisinin yolu açılmış oluyor. Yatırım Susan Gingrich aracılıyla gerçekleşiyor.

Gingrich, 2004 yılında Bria adlı Birman kedisini FIP hastalığından kaybetmişti ve kendi deyimiyle bu ‘lanet’ hastalığın tedavisini bulmak birçok kedinin kaderini değiştirecekti. Tennessee’de siyasi bir aktivist olan Gingrich, 2005 yılında kedisinin ismini verdiği Bria Fonu’nu ABD Temsilciler Meclisi eski sözcüsü olan kardeşi Newt Gingrich’in bağışıyla kurmuştu.

Gingrich ve Niels FIP tedavisi için birleşiyor

Bria Fonu, 2008 yılında Niels ile dolayısıyla Winn Feline Vakfı ile çalışmalara başlar. Çalışmalarını, bulaşmayı önleme ve GS-441524 ve GC376 (Remdesivir) dahil olmak üzere tanısal kan testi, aşı ve tedaviler geliştirmeye yönlendirirler. Antiviral tedaviler virüsün çoğalma yeteneğini kesintiye uğratır ve klinik deneylerde bazı kedilerde FIP’i tersine çevirdiği fark edilir.

GC376 (Remdesivir) ve arasında minik bir moleküler fark olan GS-441524 klinik olarak başarı elde eder. Pedersen daha basit olan GS-441524’ü takip etmeye karar verir. Laboratuvar ortamındaki 10 FIP’li kediye GS-441524 uygular ve 10 kedinin tamamı iyileşir. Daha sonra gönülü 28 kedi üzerinde test edilir. Sonuç; ilaç şaşırtıcı derecede başarılıdır. Ancak tüm başarılara karşın her iki ilaç da deneysel kalarak, ABD Gıda ve İlaç Dairesi tarafından onaylanmaz. Niels’in tüm ısrarlarına karşın, ilacın patent sahibi Gilead, hayvanlar için patent almayı red eder. Gilead’in kedi sağlığı gibi bir hedefi yoktur ve gereksiz kedi verileri oluşturma konusunda uyarır, bu uyarı standart endüstri uygulamasıdır. The Atlantic haberinde emekli ilaç endüstrisi araştırmacısı Richard Sachleben, “İlaç geliştirmedeki kurallardan biri; eğer sonuçlar sorunluysa, yapmak zorunda olmadığınız bir testi asla yapmamaktır” dediği yer almaktadır.

Pedersen için gelinen bu noktayı kabul etmek zordur. “Benim için ağır bir darbeydi” der, “Özellikle de uygulanan prosedür için herhangi bir neden yoksa, sizi sağlam vuruyor.” diye ekler.

Niels tüm dünyaya araştırmalarını yayınlar

Niels, akademik çalışmalarını 2018 ve 2019’da kamuoyuna açıklar. Böylelikle GS-411524’ün başarısını Çinli araştırmacılar fark eder. Çin’deki farmakolojik alt yapı GS-411524 üretimine son derece uygundur daha da önemlisi üretim kedi popülasyonu Çin’de çok yaygındır ve FIP bu kedilerin büyük derdidir. GS-411524 bir anda Çin’de FIP ile mücadele eden çok sayıda hayvan sahibine ışık olur. Çin’de taklit ilaç üretimi böylece başlar. Karaborsa ilaçların kontrolsüzlüğü, etiket bilgisinin olmaması, ulaşılabilirliliği, fiyatı FIP mağdurları için büyük sorun teşkil ediyor. İlacın bir türlü yasallaşmaması, Çin’deki karaborsa üretimi ve akıl almaz sürecini bu yazıda detaylı okuyabilirsiniz.

Tüm bunlar olurken, Susan Gingrich, Gilead’a baskı yapmaya odaklanır. “Gilead onu pazarlasaydı ya da başka bir kuruluşun pazarlamasına izin verseydi FIP tedavisi için her şey çok daha kolay olurdu” diyor. Gingrich, GS-441524 ile ilgili araştırmalardan sonra Gilead’den hisse satın alır. Haziran 2019’da, Gilead’a, Başkan Donald Trump’a ve Tennessee’deki kongre üyesi ve senatörlerine, ilacın hayvan kullanımına izin vermesi için şirkete yalvaran bir mektup yazar. Bu mektubuna cevap alamadığını söylüyor.

GS-441524’yi anlamanız, karar vermeniz ve ulaşabilmeniz, doğru yol alabilmeniz için size bir derleme yaptım, bu linkten ulaşabilirsiniz.

GÜNCEL BİLGİ: Bu yazıyı yazdığımda ilaç hala onay almamıştı. Dün, yani 24 Ekim 2020 tarihinde firma yetkilileri, Covit-19 için insan tedavisinde kullanılmak üzere GC376/ yani remdesivir’ın FDA onayı aldığını açıkladı. FDA, Gilead şirketinin ilacı Veklury marka adıyla kullanmaya başlama talebini kabul etti.

FIP savaşçıları bu onayı bekliyordu. Haber hayvanseverler arasında bomba etkisi yarattı. Remdesivir, insan virüsleri için kullanılanımı düşünülen bir maddeydi. FDA onayıysa Covit-19 sebebiyle zaten an meselesiydi ki, nitekim öyle de oldu. Yıllardır FIP için onaylatılmayan ilaç, FDA tarafından Covit-19 salgınının açıklanmasından 7 ay sonra onaylanmış oldu.

FIP kedi sahipleri için sorun, karaborsa ilaçlardaki etiketsizlik ve yüksek maliyet. Beşeri ilaçların fiyatı pet ilaçlarına göre her zaman daha düşüktür, ulaşılabilirliliği mümkündür. Her şeyden öte insan sağlığı için onaylanırsa artık legal bir ilaç olacaktı. Hiç bir hayvan sahibi karaborsa ilaca mahkum olmaktan mutlu değil ama mecbur. İlacın onaylanması bu mecburiyetin biteceği anlamına geliyordu. Ancak ikinci bomba tam burada düştü: Firma ilacı astronomik bir fiyatla satışa çıkacağını açıkladı. Karaborsa ilaçlar, hayvan sağlığı, FIP, Remdesiver, Veklury bu gelişmeden sonra piyasaya nasıl şekil verecek? Bu konu tahminimizden karışık olabilir. Bizlere ilaç firmalarının karanlık yüzlerini görebileceğimiz bir tecrübe yaşatma ihtimali yüksek. İleriki günlerde konunun gidişine göre yine güncellemelerim olabilir.